Mahir Kılıçoğlu*
Üstün ve özel yetenekli çocuklar yaratıcılık, sanat, spor ve akademik alanlarda yaşıtlarına göre yüksek düzeyde performans gösterirler. Bu kapasitelerinin gelişimi için normal okullarda diğer öğrencilere tanınan fırsatlardan başka özel destek hizmetlerine gereksinim duyarlar.
Genel Olarak Özellikleri:
-Çok küçük yaşlarda ileri düzeyde sözcük dağarcığına sahip olurlar.
-Gözlemlerinde dikkatli ve meraklıdırlar, küçük yaşlarda sonu gelmeyen sorular sorabilirler.
-Öğrendiklerini unutmaz ve ummadık yerde ummadık ilişkiler kurarak dışa vururlar.
-Yaşıtlarında daha uzun süre dikkatlerini bir şeye verebilirler.
-Karmaşık kavramları anlar ve yaşıtlarından daha erken ve daha ileri soyut düşünebilir.
-Birden fazla alana ilgi duyabilir ve birçok alanda ortalamanın üzerinde başarı gösterebilir.
-Akranlarının görmediğini görür, onların yapamadığını yapar, davranışlarında ve yaklaşımlarında akranlarından daha olgun olabilirler.
-Öğrenme ve merak duygularının verdiği araştırma, karıştırma, bozma ve dağıtma davranışları yaramazlık ve çok hareketli olmaları yorumuna yol açabilir.
-Yeniliklerden hoşlanır, yeni ve değişik durumlara kolay ve çabuk uyum sağlarlar.
-Espri yetenekleri vardır, espri yapar, esprileri çabuk anlarlar. Yaratıcı öyküler anlatır ya da yazarlar.
-Grup içinde lider olurlar. Sınıf arkadaşları tarafından yeni fikir kaynağı ve grup lideri olarak görülürler.
-Kendi iç dünyalarında barışık yaşayabilirler ve problem çözmede, kendi başına karar vermede başarılıdırlar.
Üstün Yetenekli Çocukların Eğitimleri
Birçok bilim adamı Üstün yetenekli ve üstün zekâlı çocukların eğitimlerine daha çok önem verilmesini önerir. Bazı ülkelerde üstün yetenekli ve üstün zekâlı çocuklar için çok özel tedbirler alınmıştır. Ülkemizde de üstün yetenekli ve üstün zekâlı çocuklar için başta Fen Liseleri olmak üzere, Anadolu Liseleri, Sosyal Bilimler Liseleri ve bilim sanat merkezleri açılmıştır. Birçok özel kurum da üstün yeteneklilere yönelik çalışmalar yürütmektedir.
Birçok bilim adamı Üstün yetenekli ve üstün zekâlı çocukların eğitimlerine daha çok önem verilmesini önerir. Bazı ülkelerde üstün yetenekli ve üstün zekâlı çocuklar için çok özel tedbirler alınmıştır. Ülkemizde de üstün yetenekli ve üstün zekâlı çocuklar için başta Fen Liseleri olmak üzere, Anadolu Liseleri, Sosyal Bilimler Liseleri ve bilim sanat merkezleri açılmıştır. Birçok özel kurum da üstün yeteneklilere yönelik çalışmalar yürütmektedir.
Çoklu Zekâ Kuramı
Gardner’in yaptığı çoklu zekâ tanımı günümüzde yaygın olarak kabul görmektedir. Buna göre zekânın birden fazla yönü vardır ve bireyler doğuştan getirdikleri zekâsını iyileştirebilir, geliştirebilir ve değiştirebilir. Dolayısı ile çoklu zekâ teorisi okullarda öğrencilerin yeteneklerine göre düzenlenmiş fırsatlara sahip olması gerektiğini savunur
Gardner’in yaptığı çoklu zekâ tanımı günümüzde yaygın olarak kabul görmektedir. Buna göre zekânın birden fazla yönü vardır ve bireyler doğuştan getirdikleri zekâsını iyileştirebilir, geliştirebilir ve değiştirebilir. Dolayısı ile çoklu zekâ teorisi okullarda öğrencilerin yeteneklerine göre düzenlenmiş fırsatlara sahip olması gerektiğini savunur
Zekâ’nın Sekiz Farklı Alanı
1. Sözel-dil zekâsı: Bir bireyin dile ait kavramları yazılı veya sözlü olarak etkili biçimde kullanabilme kapasitesidir.
1. Sözel-dil zekâsı: Bir bireyin dile ait kavramları yazılı veya sözlü olarak etkili biçimde kullanabilme kapasitesidir.
2. Mantıksal-matematiksel zekâ: Sayıları etkili bir şekilde kullanabilme, sebep sonuç ilişkileri kurarak olayların oluşumu ve işleyişi hakkında etkili şekilde mantık yürütebilme kapasitesidir.
3. Görsel-uzaysal zekâ: Görsel-uzaysal dünyayı doğru bir şekilde algılaması, dış dünyadan edindiği izlenimler üzerine değişik şekiller uygulaması kapasitesidir.
4. Müziksel-ritmik zekâ: Bir kişinin müzik formlarını algılaması, ayırt etmesi ve ifade etmesi kapasitesidir.
5. Bedensel-kinestetik zekâ: Bir kişinin düşünce ve duygularını anlatmak için vücudunu kullanmadaki ustalığı, ellerini kullanma ve elleriyle yeni şeyler üretme kabiliyetleridir.
6. Sosyal zekâ: Bir insanın çevresindeki insanların duygularını, isteklerini ve ihtiyaçlarını anlama, ayırt etme ve karşılama kapasitesidir.
7. İçsel zekâ: Bir kişinin kendisini tanıması ve kendisi hakkında sahip olduğu bu bilgi ve anlayış çerçevesinde uyumlu davranışlar sergilemesi yeteneğidir.
8. Doğacı zekâ: Bir kişinin hayvanlar ve bitkiler gibi yaşayan canlıları tanıma, onları belli karakteristik özelliklerine bağlı olarak sınıflandırma ve diğerlerinden ayırt etme kabiliyeti veya dünya doğasının bulutlar, kayalar veya depremler gibi çeşitli karakteristiklerine karşı aşırı ilgili ve duyarlı olmasıdır.
Sınıfta Üstün Zekâlı Çocuk
Sınıflarında üstün zekalı çocuklar sürekli huzursuzluk, ya da aşırı hareketlilik gösterebilirler. Aşırıya kaçan ölçülerde şaka veya yaramazlıklar yapabilirler. Bütün olumlu ve uyumlu davranışlarına karşın akademik olarak göstermesi gereken başarıyı gösteremeyebilirler. Ders etkinliklerine katılmaktan çekinebilir hatta sıklıkla okula gelmek istemeyebilirler. Öğretmenin sonuçlandırdığı bir konuda ısrarla tartışmayı sürdürmek isteyebilir. Bütün bunların nedeni öğretmenin öğrenciye uyguladığı programın:
-ya çok kolay olmasından,
-ya sınıf çalışmalarının yavaş ilerlemesinden
-ya aşırı tekrarlara yer vermesinden
-ya derinlemesine tartışmalara yeterince yer vermemesinden
-ya da ders konularının öğrenciye ilginç gelmemesi, onun olgunluk ve yetenek düzeyinin çok altında olmasından kaynaklanabilir.
Öğretmenin Sınıfta Yapması Gerekenler
1. Daha güç sorular sorun, yeni düşünce ve kavramlara ilişkin yeni uygulamalar geliştirmesini isteyerek düşüncelerinde esneklik kazanmasını sağlayın
2. Sınıf çalışmaları ile ilgili özel çalışma ve ödevler verin
İlgilendikleri konularda özel projeler geliştirmelerine fırsat tanıyın. Projelerini sınıf arkadaşları ile paylaşmasını sağlayın
3. Sınıf içinde ve dersler aktif görevler ve sorumluluklar verin.
4. Sınıf düzeyinin üstünde kendi hızlarıyla ilerlemelerine fırsat verin.
5. Matematik ve fen gibi derslerde üst düzey ve ileri seviye çalışmalar yapmasını sağlayın.
6. Bazı konuların öğretilmesinde size yardımcı olmasını ve arkadaşlarına ders anlatmasını sağlayın.
7. Ebeveyni ile ilişki kurup çevreden özel ders, dershane, okul ve üniversite olanaklarından yararlanmaları için araştırma yapın
8. Yeteneklerinin farkında olmalarını ve değerini bilmelerini sağlayın.
*Özel Eğitim Öğretmeni Ve Eğitimde Psikolojik Hizmetler Uzmanı
1. Daha güç sorular sorun, yeni düşünce ve kavramlara ilişkin yeni uygulamalar geliştirmesini isteyerek düşüncelerinde esneklik kazanmasını sağlayın
2. Sınıf çalışmaları ile ilgili özel çalışma ve ödevler verin
İlgilendikleri konularda özel projeler geliştirmelerine fırsat tanıyın. Projelerini sınıf arkadaşları ile paylaşmasını sağlayın
3. Sınıf içinde ve dersler aktif görevler ve sorumluluklar verin.
4. Sınıf düzeyinin üstünde kendi hızlarıyla ilerlemelerine fırsat verin.
5. Matematik ve fen gibi derslerde üst düzey ve ileri seviye çalışmalar yapmasını sağlayın.
6. Bazı konuların öğretilmesinde size yardımcı olmasını ve arkadaşlarına ders anlatmasını sağlayın.
7. Ebeveyni ile ilişki kurup çevreden özel ders, dershane, okul ve üniversite olanaklarından yararlanmaları için araştırma yapın
8. Yeteneklerinin farkında olmalarını ve değerini bilmelerini sağlayın.
*Özel Eğitim Öğretmeni Ve Eğitimde Psikolojik Hizmetler Uzmanı
Kaynaklar:
1. Ataman, A. (2003); “Üstün Zekâlı ve Üstün Yetenekli Çocuklar” Özel Eğitime Giriş, Gündüz Eğitim Yayıncılık, Ankara
2. Kılıçoğlu, M., “Üstün Zekalı Çocuklar” Ders Notları, Gazi Üniversitesi, Ankara; Selçuk Üniversitesi, Konya.
3. Saban, A. (2004); “Çoklu Zekâ Teorisi ve Eğitimi” Nobel Yayın Dağıtım, Ankara
4. Sarı, H., Üstün Zekalı Çocuklar ve Eğitimleri; Yayınlanmamış makalesi
1. Ataman, A. (2003); “Üstün Zekâlı ve Üstün Yetenekli Çocuklar” Özel Eğitime Giriş, Gündüz Eğitim Yayıncılık, Ankara
2. Kılıçoğlu, M., “Üstün Zekalı Çocuklar” Ders Notları, Gazi Üniversitesi, Ankara; Selçuk Üniversitesi, Konya.
3. Saban, A. (2004); “Çoklu Zekâ Teorisi ve Eğitimi” Nobel Yayın Dağıtım, Ankara
4. Sarı, H., Üstün Zekalı Çocuklar ve Eğitimleri; Yayınlanmamış makalesi
NOT: Kaynak gösterilmeden yazının bir kısmı yayınlanamaz. Yazının tamamının izinsiz ve kaynak göserilmeden alıntılanamaz.
2 Comments:
-
5 Ağustos 2009 16:15
Blogun Hayırlı olsun :)10 Ağustos 2009 07:09Teşekkür ederim...
Subscribe to:
Kayıt Yorumları (Atom)